• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł

W trakcie działalności na terenie Rosji przedsiębiorcy zagraniczni nierzadko mają do czynienia z licznymi sytuacjami, gdy zostanie wystawiony mandat administracyjny przez kompetentne organy państwowe. Niezbyt klarowny status tego rodzaju odpowiedzialności często prowadzi do poważnych błędów, które w konsekwencji mogą doprowadzić do jeszcze większych kar, które w trakcie działalności stają się przyczyną nieterminowego wykonania zobowiązań czy nawet niewywiązania się z wykonania umowy. Żeby wyjaśnić niuanse, przygotowaliśmy niniejszy artykuł.

Istota postępowania administracyjnego polega na braku konieczności zaangażowania instytucji wymiaru sprawiedliwości (czyli sądów państwowych) w trakcie postępowania wyjaśniającego. Choć sędziowie pokoju czy państwowe sądy I instancji są organami prowadzącymi postępowanie administracyjne w ściśle określonych przypadkach, większość spraw z tytułu odpowiedzialności administracyjnej prowadzą organy władzy wykonawczej, włącznie ze służbami i instytucjami ochrony prawnej, np. policji, urzędu celnego, służby granicznej itp. Zostały one wyliczone enumeratywnie w rozdziale 3 Kodeksu o wykroczeniach administracyjnych Federacji Rosyjskiej (ros. Кодекс об административных правонарушениях - dalej KoAP FR). Postanowienie o ukaraniu, którym nierzadko się kończy postępowanie administracyjne, może być wynikiem naruszenia zasad ruchu drogowego, zadeklarowanie innej wagi towaru w urzędzie celnym w porównaniu do ustalonej wagi w trakcie pomiaru itp.

Należy zaznaczyć, że odpowiedzialność administracyjna, do której może zostać pociągnięty sprawca w świetle prawa rosyjskiego nie jest odpowiedzialnością karną. Odpowiedzialność karna stanowi rodzaj odpowiedzialności, o której może orzec jedynie sąd w ramach postępowania karnego, z kolei odpowiedzialność administracyjna jest rodzajem kary, wymierzanej w wyniku postępowania administracyjnego, w przypadku orzeczenia o wykroczeniu administracyjnego z wyznaczeniem odpowiedzialności administracyjnej. Zgodnie z ust. 1 art. 2.1 KoAP RF, odpowiedzialność administracyjna – jest to przeciwprawne, zawinione działanie (zaniechanie) osoby fizycznej lub prawnej, za dokonanie którego KoAP lub ustawy regionalne o wykroczeniach administracyjnych przewidują następstwo w postaci odpowiedzialności administracyjnej.

Odpowiedzialność ta przybiera postać kary administracyjnej. W myśl ust. 1 art. 3.1 KoAP FR, karą administracyjną jest miara odpowiedzialności, wyznaczona przez państwo, za dokonanie wykroczenia administracyjnego, i wykorzystywana jest w celu prewencji dokonania nowych wykroczeń zarówno przez samego sprawcę, jak też przez inne osoby ("административное наказание является установленной государством мерой ответственности за совершение административного правонарушения и применяется в целях предупреждения совершения новых правонарушений как самим правонарушителем, так и другими лицами").

Poważność odpowiedzialności administracyjnej jest ewidentnie mniejsza, w porównaniu do odpowiedzialności karnej, niemniej jednak ze względu na określoną specyfikę, może być bardziej dotkliwą albo prowadzić do specyficznych konsekwencji (szczególnie poważnych dla cudzoziemców). Rodzaje wymierzanych kar zostały wymienione w ust. 1 art. 3.2 KoAP FR, i najbardziej dotkliwą finansowo jest mandat administracyjny. Wykroczenia za które sprawca może zostać pociągnięty do odpowiedzialności w postaci mandatu zostały wymienione w art. 3.5 KoAP RF, z tym że ustawodawstwo regionalne może przewidywać również inne podstawy do pociągnięcia do tego rodzaju odpowiedzialności.

Należy mieć na uwadze, że prawo rosyjskie przewiduje, że sprawcą może być każdy podmiot, który zgodnie z Kodeksem wykroczeń administracyjnych może zostać pociągnięty do odpowiedzialności, czyli osoby fizyczne lub osoby prawne (cz. 1 art. 2.1 Kodeksu), a także osoby, sprawujące odpowiednie funkcje - zarówno funkcjonariusze publiczni, jak też np. dyrektorzy w spółkach prywatnych (art. 2.4 KoAP RF).

Ponadto nie stanowi pogwałcenia zasady ne bis in idem pociągnięcie do odpowiedzialności zarówno sprawcę wykroczenia (np. dyrektora spółki za naruszenie praw pracownika w postaci wykonywania funkcji pracowniczej przez osobę, z którą nie zawarto umowy o pracę – ust. 3 art. 5.27 KoAP), jak również samą spółkę.

Mandat zgodnie z ust. 1 art. 32.2 KoAP RF powinien zostać opłacony w pełnym wymiarze przez osobę, pociągniętą do odpowiedzialności administracyjnej nie później niż po upływie 60 dni od momenty uprawomocnienia się postanowienia o nałożeniu mandatu administracyjnego. Od tej zasady istnieją wyjątki jak również nietypowe sytuacje. Mianowicie dokonanie opłaty mandatu za wykroczenia drogowe, przewidziane w części 12 KoAP, z wyjątkiem wykroczeń administracyjnych z ust. 1.1 art. 12.1, art. 12.8, ust. 6 i 7 art. 12.9, art. 12.10, ust. 3 art. 12.12, ust. 5 art. 12.15, ust. 3.1 art. 12.16, art. 12.24 i art. 12.26, ust. 3 art. 12.27 w ciągu najpóźniej 20 dni pozwala sprawcy na uzyskanie ulgi ustawowej w wymiarze 50% mandatu. Natomiast kary dla przewoźników zagranicznych z art. 11.26 (wykorzystanie środków transportu samochodowego, należącego do przewoźnika zagranicznego w celu transportu ładunków lub pasażerów między punktami na terenie Rosji), art. 11.29 (brak lub naruszenia wypełnienia dokumentów niezbędnych do realizacji transportu międzynarodowego), art. 12.9 (poruszanie się z prędkością większą od dopuszczalnej na odcinku drogi), ust. 6 i 7 art. 12.16 (poruszanie się transportem ciężarowym na obszarze zakazanym przez znaki drogowe), art. 12.21.3 (niedokonanie opłaty za szkodę dla dróg federalnych powstałą w wyniku poruszania się samochodem ciężarowym o masie ponad 12 ton), art. 12.21.4 (brak opłaty za poruszanie się drogą płatną) muszą zostać opłacone przed opuszczeniem terytorium Federacji Rosyjskiej.

W przypadku, gdy mandat, wystawiony w powyższym trybie, wydaje się być otrzymanym niesłusznie, może on zostać zaskarżony w również w trybie administracyjnym, a w przypadku braku przychylności organu nadrzędnego, ukaranemu przysługuje prawo do dochodzenia swojej racji w drodze zaskarżenia sądowego (szczególny tryb postępowania przed sądami powszechnymi, przewidziany Kodeksem o wykroczeniach administracyjnych Federacji Rosyjskiej). Jeśli sprawa trafia na drogę sądową – do dyspozycji jest pełny arsenał środków obrony – pierwsza instancja, apelacja, ponowne rozpatrzenie przez sąd pierwszej instancji , ponowna apelacja. Dopiero po wyczerpaniu powyższych możliwości postanowienie uprawomocni się, ale ciągle pozostaje droga kasacyjna, jeśli zamierza się dochodzić racji mimo wszystko. Od tego trybu są wyjątki, np. kiedy sprawa podlega kompetencji państwowego sądu gospodarczego, albo sądu rejonowego (I instancji), to możliwości są nieco ograniczone, ale w przypadku postanowienia posterunkowego policji – droga może być długa. Nawet jeśli efekt zaskarżenia nie zostanie osiągnięty, w dowolnym wypadku odracza to momentu uprawomocnienia się postanowienia, a więc i konieczności opłaty. Ponadto nie ma potrzeby samodzielnie prowadzić sprawy – dopuszczalne jest działanie za pośrednictwem przedstawiciela, którym może być dowolna osoba, a w przypadku spraw w sądach II instancji i dalej, musi ukończyć studia prawnicze w Rosji.

Jednocześnie brak opłaty mandatu stanowi samodzielne wykroczenie, ścigane z art. 20.25 Kodeksu o wykroczeniach administracyjnych Federacji Rosyjskiej (dalej KoAP FR), który przewiduje odpowiedzialność za unikanie obowiązku wykonania kary administracyjnej w postaci mandatu w dwukrotnej wielkości pierwotnego mandatu.

Czasami wydaje się, że pokrycie mandatu poprzez jego opłacanie np. przez znajomych rozwiązuje sprawę, ale tak nie jest. W tekście KoAP FR rzeczywiście nie ma wyraźnie sformułowanego zakazu uiszczenia opłaty przez osobę trzecią. Niemniej jednak należy pamiętać, że stosunki, które podlegają jego regulacjom należą do obszaru prawa publicznego, co oznacza, że brak zakazu nie jest tożsamy z przyzwoleniem. Dla porównania w akapit 3 cz. 1 art. 45 Kodeksu podatkowego FR wprost przewiduje możliwość dokonania opłaty podatku przez osobę trzecią ("Уплата налога может быть произведена за налогоплательщика иным лицом'). Niemniej jednak w naszym przypadku mamy do czynienia z obszarem prawa administracyjnego, a nie podatkowego. W liści Ministerstwa Finansów FR (Письмо Минфина России от 30.12.2015 N 02-08-10/77621), w którym wprost spytano, czy można zapłacić mandat za kogoś, udzielono odpowiedzi. Choć jest ona dość nieklarowna, ale wynika z niej, że w myśl art. 313 Kodeksu cywilnego FR (część 1) wykonanie zobowiązania może zostać scedowane na osobę trzecią wyłącznie jeśli ustawa, dowolny inny akt normatywny, warunki zobowiązania lub ich treść nie przewiduje obowiązku dłużnika wykonać zobowiązanie osobiście ("исполнение обязательства может быть возложено должником на третье лицо, если из закона, иных правовых актов, условий обязательства или его существа не вытекает обязанность должника исполнить обязательство лично").

W ust. 1 art. 3.1 KoAP FR wskazano, że karę administracyjną ponosi obowiązkowo sprawca. Nie ma od tej zasady żadnego wyjątku. Można konkludować, że kara administracyjna (w tym w formie mandatu administracyjnego) nie może zostać wykonana bez osobistego udziału  osoby, pociągniętej do odpowiedzialności, co oznacza istnienie nierozerwalnej więzi między osobą i karą. Uiszczenie opłaty z tytułu mandatu nie jest tożsama z wykonaniem kary, w związku z czym, dokonanie opłaty przez osobę trzecią za sprawcę nie oznacza dla sprawcy wywiązania się z obowiązku poniesienia kary. W orzecznictwie, np. w następujących wyrokach (решение Арбитражного суда Самарской области от 27.05.2016 по делу N А55-7373/2016, постановление Сызранского городского суда Самарской области от 09.01.2013 (Извлечение), sad wprost orzekł, że opłata mandatu przez osobą niepociągniętą do odpowiedzialności prowadzi do utraty jakiegokolwiek sensu kary administracyjnej, który zwyczajnie zanika. Przestanie to być karą, a przyjmie kształt innej daniny publicznej.

Tym krótko przedstawiliśmy zarys najbardziej praktycznych aspektów odpowiedzialności administracyjnej, z którymi dobrze jest się zapoznać przed prowadzeniem działalności na terenie Rosji. W przypadku jakichkolwiek pytań jesteśmy gotowi udzielić wszelkiego wsparcia na terenie Rosji z rozwiązaniem zadań wymagających specjalistycznej wiedzy prawniczej. Należy pamiętać, że ustawodawstwo Federacji Rosyjskiej, jak również każdego innego państwa posiada liczne zawiłości, o których należy pamiętać, a pojąć które nie jest najprostszym zadaniem, ale bez których można znaleźć się w bardzo ciężkiej sytuacji. Na szczęście zawsze można zwrócić się do specjalistów w określonej dziedzinie, i zlecić sprawy prawne spółce „SinoRuss”.

„SinoRuss” – bezpieczeństwo prawne działalności w Rosji!

Zapraszamy do współpracy!

Zespół firmy konsultingowej „Sinoruss”